قرار داد اختیار معامله (option)
اختیار معامله یکی از ابزارهای بسیار مناسب برای کاهش ریسک سرمایه گذاری است.با توجه به اینکه به تازگی مراسم رونمایی از معاملات آپشن برگزار شده است و از این به بعد این نوع از معاملات نیز می تواند توسط سرمایه گذاران صورت پذیرد،تصمیم گرفتیم تا در این مقاله اطلاعاتی را در خصوص قراردادهای اختیار معامله در اختیار شما قرار دهیم. هدف از راه اندازی قراردادهای اختیار معامله (option) کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، افزایش قدرت نقدشوندگی و فراهم آوردن امکان برنامه‌ریزی‌های بلندمدت برای سرمایه‌گذاران در بورس است. برای آشنایی با این نوع قراردادها در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
قرارداد اختیار معامله چیست؟
اختیار معامله یک قرارداد دوطرفه بین خریدار و فروشنده است.براساس این قرارداد، خریدار قرارداد حق (نه اجبار) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.بنابراین براساس این قرارداد، دو طرف توافق میکنند که درزمان آینده معامله اي انجام دهند.نکته اصلی در این نوع قرارداد کلمه اختیار است.یعنی خریدار قرار داد اختیار دارد که آن را اعمال بکند و یا نکند. در این معامله خریدار اختیار معامله، در ازاي پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخصی با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می آورد. از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، باید آماده فروش دارایی مذکور درصورت تمایل خریدار باشد.
نحوه کارکرد قرارداد اختیار معامله
به طور ساده می توان گفت که در قرارداد اختیار معامله،خریدار با پرداخت مبلغی مشخص،حق اعمال اختیاری آن قرارداد را خریداری میکند.در نتیجه اگر در تاریخ سررسید قرارداد تصمیم بگیرد که آن را اعمال کند،فروشنده باید به تعهدات خود عمل کند.در صورتی هم که خریدار تمایلی به اعمال قرارداد نداشته باشد هیچ الزام و اجباری برای آن وجود ندارد.در مرحله اول شما فقط مبلغ قرارداد اختیار معامله را پرداخت می کنید.مثلا برای سهام شما فقط مبلغ قرارداد اختیار خرید یا اختیار فروش سهام را پرداخت می کنید.در ادامه درباره دو نوع این قرارداد یعنی اختیار خرید و اختیار فروش بیشتر توضیح می دهیم.برای اینکه فروشـندگان اختیـار معامله به تعهد خود عمل کنند، قراردادهـای اختیـار معاملـه در بورس ها مـورد معامله قـرار میگیرنـد. در این حالـت بورس انجام تعهدات فروشـنده اختیار در مقابـل خریـدار اختیـار را تضمین میکند.
اختیار خرید چیست؟
اختيار خريد عبارت است از حقى براى خريد يک دارائى(مثلا سهام) در يک قيمت معين و در تاریخ مشخص. اختيار معامله‌ها در مورد دارائى‌هاى مختلفى مورد استفاده قرار مى‌گيرند.اما بحث ما در این مقاله در مورد اختيار معامله اى است که در سهام انجام مى‌شود.به اختیار خرید call option گفته می شود.
اختیار فروش چیست؟
اختيار فروش، اختيارى است براى فروش يک دارائى مانند سهام در يک قيمت معين و در تاریخ مشخص.از آنجائى‌که اختيار فروش به دارنده آن اجازه فروش سهام در قيمت مشخصی را مى‌دهد، کاهش در قيمت سهام، اختيار فروش را ارزشمندتر مى‌نمايد.و برعکس، اگر قيمت سهام افزايش يابد، اختيار فروش کم‌ارزش مى‌شود.به اختیار فروش put option گفته می شود.
قیمت اعمال چیست؟
قيمت اعمال (Strike Price) اختيار خريد و فروش،يك قيمت قراردادي است كه در زمان اعمال اختيار معامله، خريدوفروش دارايي مورد نظر به آن قيمت معامله خواهد شد.در واقع قیمت اعمال در یک قرار داد اختیار معامله همان قیمتی است که شما می توانید در صورد داشتن اختیار خرید(مثلا در سهام)،در زمان سررسید سهام مورد قرارداد را به آن قیمت بخرید.ویا در صورت داشتن اختیار فروش،سهام مورد قرار داد را به آن قیمت بفروشید.
مثال : فرض کنید شما اختیار خرید هر سهم شرکتی را امروز به قیمت 5 تومان خریداری می کنید.قیمت اعمال اختیار خرید 100 تومان و سررسید قرارداد 3 ماه دیگر است.حال اگر بعد از گذشت 3ماه و در زمان سررسید قیمت آن سهم بیش از 100 تومان باشد(مثلا 150 تومان) در این صورت شما می توانید اختیار خرید خود را اعمال کنید و سهم را به قیمت 100 تومان خریداری کنید.در این صورت شما مجموعا 105 تومان برای سهم پرداخت کرده اید،درحالی که قیمت روز سهم 150 تومان است.حال اگر در تاریخ سررسید قیمت سهم کمتر از 100 تومان بود(مثلا 80 تومان) در این صورت شما اختیار خرید خود را اعمال نمی کنید.با این کار فقط آن 5 تومانی که برای خرید اختیار خرید پرداخت کرده بودید از بین می رود.حالت عکس این نثال نیز برای قرارداد اختیار فروش صادق است.
انواع قرارداد اختیار معامله
2 نوع از معروف ترین قراردادهای اختیار معامله،اختیار معامله آمریکایی و اختیار معامله اروپایی هستند.اختیار معامله اروپایی،اختیار معامله هایی هستند که اعمال آنها فقط در زمان سررسید قرارداد،امکان پذیر است.در اختیار معامله اروپایی،خریدار اختیار معامله هیچ گاه قبل از زمان سررسید اختیار معامله،مجاز به اعمال اختیار خرید یا اختیار فروش خود نیست.در حال حاضر اختیار معامله ای که قرار است در بورس ایران مورد استفاده قرار بگبرد از نوع اروپایی است.اما اختیار معامله آمریکایی ،برخلاف اختیار معامله های اروپایی در هر زمانی قبل از تاریخ سررسید قابل اعمال می باشد.
نکته:در حال حاضر قراردادهایی که بورس تهران تعریف کرده است فعلا از نوع «اختیار خرید» هستند.در این قراردادهاسرمایه‌گذاران می‌توانند فقط نسبت به اخذ موقعیت خرید در نمادهای ایجادشده اقدام کنند. اخذ موقعیت فروش نیز فقط برای بستن موقعیت‌های خرید قبلی اخذشده، امکان‌پذیر خواهد بود.
چگونگی اعمال قراردادها به‌صورت غیرخودکار است و دارندگان موقعیت بازخرید در صورت تمایل به اعمال، باید درخواست اعمال خود را از طریق کارگزار مربوطه و مطابق با قرارداد مشتری-کارگزار، به اتاق پایاپای اعلام کنند.
